Parę słów o teatrze

Dziś byłam pod teatrem krótko, ale już się naraziłam narodowcom. Zamieniłam ze znajomą dwa słowa i ponad barierką podałam jej książki. Wśród agresywnych przepychanek zagrożono mi wezwaniem policji. I powiedziano, że nie ważne, że nic złego nie robię, bo oni mają tu transparent i jak powiedzą, że im utrudniam demonstrowanie, to przez dwa miesiące będę się tłumaczyć przed sądami.
Pomyślałam sobie, jak to jest - może nieraz mijalibyśmy się na ulicy, może na osiedlu, może i ja, i oni mielibyśmy pieski i kotki, które głaskalibyśmy, mijając się na spacerach. Ach jaki śliczny, jak ma na imię, pomogę pani/panu wysiąść, oczywiście, że uprzejmie odpowiemy sobie, jak dojść do ulicy takiej i takiej i że świat jest piękny i pachną bzy, i pogoda cudna.
Śmierć wrogom ojczyzny - słyszałam.
Gdzie są ci wrogowie ojczyzny? Jakiej ojczyzny? Czy ojczyzna to coś, czego można być wrogiem? Jak wygląda taka wrogość? Siedzi się i knuje: "nienawidzę cię ojczyzno, zgiń, przepadnij?". Dlaczego niby, z jakiego powodu?
A więc chyba po prostu inaczej wyobrażamy sobie dobro? Również dobro państwa, w którym się mieszka?

Zakładam, że kultura musi prowokować, rozbijać stereotypy, zadawać bolesne pytania, czasem nawet ranić. Musi podważać naszą mentalną wygodę, bo tylko tak możemy się rozwijać. Sokrates zadawał niewygodne pytania. Bach tworzył rewolucyjną jak na swoje czasy muzykę - nie podobała się konserwatywnym mieszczanom.
"Klątwa" to nierówny spektakl. napiszę o nim osobno, tu tylko tyle, że słynna scena seksu oralnego z figurą przypominającą papieża jest uzasadniona i mocna artystycznie. Po wstępie, który zarysowuje sytuację z dramatu Wyspiańskiego, który mówi właśnie o tym, że księża miewają dzieci i uprawiają seks z tymi, których powinni chronić, na scenę wciągnięta jest figura - jak wycięta z profilu kartonowa postać - ze sterczącym z przodu czymś, co przypomina raczej policyjną pałkę, nie organ seksualny. Nie jest to scena seksu, lecz przemocy. Przemocy, o której pisał już dramaturg ponad sto lat temu, o której mówią liczne świadectwa - i wyroki na księży i zakonnice oraz dokumenty, które pokazują mechanizmy chronienia sprawców przez kościół. Rzeczona figura jest tu tylko symbolem i może rzecznikiem instytucji. Scena - głosem rozpaczy, wykrzyczeniem krzywdy; ktoś prędzej czy później musiał to na scenie zrobić. Dla mnie to była scena grozy, co zresztą skutecznie podkreślała muzyka.
Grozy, która bierze się też z ryzyka, antropologicznie w nas zagnieżdżonego poczucia ryzyka związanego z dotykaniem sacrum. Taka sytuacja jak tu w teatrze sprawia, że badamy to dotykanie w sobie samym, bo naprawdę to zawsze odbywa się wewnątrz nas. Czy pewnych rzeczy w nas wolimy nie dotykać? A jeśli dotkniemy, co z tego wyniknie? Tak było kiedyś z przekroczeniem granicy skóry, z naruszeniem jej ciągłości. Kiedyś sekcje zwłok były zakazane. Potem operacje na otwartym sercu - nie prawnie, ale z przekonaniem, że dotykamy czegoś, czego nie powinniśmy.
Mówię tylko, że w historii idziemy do przodu, a potem cofamy się, lecz gdyby ten krok do przodu nie był odrobinę większy niż ten do tyłu, to wtedy stalibyśmy w miejscu.
I nie mówię, że "Klątwa" to spektakl wybitny - tu chodzi o zasadę.
Dodam tylko jeszcze, że jest w niej też trochę słabych scen i publicystyki jest za dużo.

I pierwszy raz byłam na spektaklu, z którego wyjść trzeba było pod ochroną kordonu policji, gdzie na widowni musiało być mnóstwo ochrony, gdzie czuć było co jakiś czas smród rzucanych w teatr świec dymnych.
I gdzie przed spektaklem z ust młodej narodowczyni dowiedziałam się, że jestem zdegenerowaną dziczą.

                                                             
                                                              fot. Marta Keil

PS: Oglądanie "Klątwy" nie jest przymusowe.