Z bytomskich zajęć

Formy dramatyczne - tak nazywa się przedmiot na trzecim roku.
Klasyczny spektakl teatralny, opera, balet, różne rodzaje performansu...

Oglądamy fragmenty różnych adaptacji Święta wiosny Niżyńskiego. Urywki i zdjęcia premiery z 1913 roku, która została przerwana przez publiczność Paryża, tak była dla niej skandaliczna i nowa. A jednak okazała się punktem zwrotnym, a nawet kontrapunktem, wobec którego musiał opowiedzieć się niemal każdy późniejszy choreograf.
Choćby Maurice Béjart, Pina Bausch... Całe zastępy badaczy próbowały zrekonstruować myśl choreograficzną Niżyńskiego, która była tak nowa. Mogła zrewolucjonizować taniec sceniczny i częściowo to zrobiła, ale jednak nie ma całościowych zapisów, regularnej wykładni. W dziennikach artysty myśl o tańcu miesza się coraz bardziej z słowami narastającego szaleństwa.
Oglądamy fragment rekonstrukcji z końca lat osiemdziesiątych. Kostiumy, ruch. Może to tak było, ale przecież do końca nie wiadomo.
Kolejne adaptacje to coraz częściej przetworzenia - interpretacje, reinterpretacje, kontrinterpretacje, a pewnie nawet metainterpretacje. Z mocnymi performansami Xaviera Le Roy i Katarzyny Kozyry.

Najnowszy spektakl z tych, które obejrzeliśmy w mniejszych czy większych fragmentach, to solo Tomasza Wygody. Tu tylko mały kawałek:



Byłam na tym najpierw dwa lata temu, a po roku poszłam jeszcze raz. I chętnie obejrzałabym po raz trzeci.
Przedstawienie oparte jest na Święcie wiosny, Popołudniu fauna i na dziennikach Niżyńskiego. Tu tego nie widać, ale w pewnej chwili tancerz zaczyna mówić do publiczności: "Kocham cię, kocham cię, i ciebie też..., i ciebie..." Mówi: "Jestem bogiem, jesteś bogiem...". I opowiada o teatrze swoich marzeń. Można powiedzieć, że słychać w tym szaleństwo, coraz silniejsze, ogarniające, w końcu śmiertelne.

Można by zapytać, jak i dlaczego mówi do nas przedstawienie, które w oryginale przeznaczone było dla zespołu tancerzy, tutaj - wykonywane solo.
Wiejska społeczność wybiera najpiękniejszą dziewczynę na ofiarę, by ta tańczyła aż do śmierci, aby potem mogła zacząć się wiosna.
Bardzo mocny, ważny archetyp. Rytuał ofiarowania jest po to, by świat mógł dalej istnieć. By społeczność mogła przetrwać - dalej i dalej, po tym jednym, dorocznym gwałtownym akcie wrócić na dawne tory normalnego, spójnego życia. Zostaje przywrócona normalność, świat wraca na stare tory...

Ale tutaj?
Czy można to przesunąć na poziom jednostki?
Wydaje mi się, że tak.
Człowiek, złożona, skomplikowana całość. Być może, aby przetrwać, musi oddalić od siebie to, co najbardziej ekstremalne, szalone. Może to, co najpiękniejsze, co najbardziej czyni go twórczym. Musi tę cząstkę siebie złożyć w ofierze, by zachować spójność, "normalność".

Tomasz Wygoda, wcielając się niejako w Niżyńskiego, bada tę cząstkę. W słowach, ruchem, mimiką. Próbuje siebie, tak jak próbujemy może siebie przed lustrem, w snach, w najbardziej intymnych marzeniach. Wychodzi z nią, podaje na dłoni, "wystawia się", z rodzajem drżącego bezwstydu i nadziei. I opowiada się za nią, do końca.

Pozostawia nas z pytaniem: co złożyć w ofierze? Jaką część siebie porzucić?